به گزارش گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «شیرازه»، در تاریخ ملت‌ها، برخی وقایع تنها به واسطه وقوعشان در یادها نمی‌مانند، بلکه به دلیل نحوهٔ روایت شدنشان ماندگار می‌شوند. حادثهٔ عاشورا، با همهٔ عظمت و تأثیرگذاری‌اش، اگر در سکوت دفن می‌شد، به‌تدریج از حافظهٔ جمعی خارج می‌گشت. آنچه این حماسه را در سطوح دینی، فرهنگی و تمدنی ماندگار ساخت، پدیده‌ای بود به نام اربعین؛ نه به‌مثابه یک مناسبت، بلکه به‌عنوان بستر دائمیِ روایتِ عاشورا.

اربعین، عاشورا را از تاریخ به اجتماع آورد؛ از حادثه به حقیقت، و از کربلا به وجدان جهانی. این پدیده، نه فقط یادآور یک حماسه، بلکه «راهکار فرهنگی حفظ آن» است. به همین دلیل، اربعین را باید نه فقط امتداد عاشورا، بلکه ابزار تثبیت و بقای آن در سطح جامعه دانست.

در روزگار ما، تجربهٔ دفاع مقدس ۱۲ روزه، رخدادی است که از حیث انسجام ملی، مشارکت فراگیر مردم، و بازتاب گفتمان مقاومت، شباهتی قابل‌توجه با عاشورا در زمانهٔ خود دارد.

آنچه در آن ایام رخ داد، دفاع صرف نظامی نبود؛ تجلی ارادهٔ جمعی یک ملت برای حفاظت از امنیت، حیثیت و هویت ملی خود بود. در شرایطی که تنوع قومیتی، سیاسی و اجتماعی کشور می‌توانست به چندپارگی منجر شود، دفاع ۱۲ روزه به نمادی از وحدت ملی بدل شد.

اما تداوم این سرمایه چگونه ممکن است؟ پاسخ را باید از خود اربعین گرفت.

بستر روایت؛ عنصر گمشده بسیاری از حماسه‌ها

 تجربه تاریخی نشان داده است که اگر یک حماسه، هرقدر بزرگ و ملی، از مسیر «روایت فرهنگی» عبور نکند، در معرض فراموشی یا تحریف قرار می‌گیرد. آنچه حماسه را به هویت بدل می‌کند، بستر روایت آن است. عاشورا این بستر را در قالب اربعین یافت؛ اکنون دفاع ۱۲ روزه نیز برای ماندگار شدن، نیازمند بستری مشابه است.

هم‌زمانی روزهای اربعین با سالگرد دفاع ۱۲ روزه، یک تقارن صرف تقویمی نیست، بلکه یک فرصت هوشمندانه برای ایجاد پیوند معنایی میان دو حماسه است. همان‌گونه که اربعین، عاشورا را زنده نگه داشت، روایت درست و مردمیِ دفاع ۱۲ روزه در بستر این ایام، می‌تواند ضامن تداوم وحدت ملی و انسجام دفاعی ملت ایران باشد.

در شرایطی که تهدیدهای رسانه‌ای، تحریف‌های اطلاعاتی، و عملیات روانی بیرونی به دنبال ایجاد شکاف در ذهن و حافظه جمعی مردم‌اند، روایت‌گری بومی، صادقانه و زمان‌شناسانه از حماسه‌هایی مانند دفاع ۱۲ روزه، یک ضرورت ملی است نه صرفاً یک انتخاب فرهنگی.

بازتعریف مأموریت اربعین در گفتمان ملی

اربعین، صرفاً فرصت زیارت نیست؛ فرصتی است برای بازیابی مفاهیم بنیادین مقاومت، شهادت، وحدت و کرامت انسانی. در بستر اربعین، می‌توان روایت دفاع ۱۲ روزه را به زبان مردم، به زبان جامعه، و نه صرفاً زبان رسانه رسمی، بازگو کرد. این تقاطع، اگر هوشمندانه دیده شود، می‌تواند آغاز یک سنت تازه در حافظه‌سازی ملی باشد: سنتی که در آن حماسه‌های معاصر با الهام از عاشورا، از مجرای اربعین روایت و تثبیت می‌شوند.

اربعین، فقط یادآور گذشته نیست؛ راهی برای حفاظت از حال و آینده است

همان‌گونه که اربعین، بستر روایت عاشورا و ضامن بقای آن در وجدان تاریخی شیعه شد، روایت آگاهانه و به هنگام دفاع مقدس ۱۲ روزه نیز، در بستر این ایام می‌تواند ضامن تداوم انسجام ملی و تثبیت گفتمان دفاع میهنی اسلامی باشد.

این مهم، اگرچه فرهنگی است، اما تأثیر آن عمیقاً سیاسی، اجتماعی و امنیتی است. ملت‌ها با حماسه‌ها ساخته نمی‌شوند؛ با روایت حماسه‌ها ساخته می‌شوند. همان‌گونه که اربعین، امتداد عاشورا و بستر روایت این واقعه عظیم است، روایت دفاع مقدس ۱۲ روزه و وحدت ملی شکل گرفته حول آن در این ایام، ضامن بقا و تثبیت این انسجام ملی و دفاع مقدس میهنی اسلامی خواهد بود.

نویسنده: فیروزه دارا

استاد دانشگاه و فعال رسانه