به گزارش خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «شیرازه»، مصطفی طوسی کارشناس فضای مجازی و مدرس سواد رسانه در یادداشتی از خصوصیات بارز امام رضا (ع) - هشتمین اختر تابناک ولایت و امامت نام برد. این یادداشت در پی آن است تا با نگاهی به زندگی و آموزه‌های امام رضا (ع)، تصویری روشن از ابعاد شخصیتی این امام همام ارائه دهد و نقشی که ایشان در حفظ و ترویج فرهنگ و تمدن اسلامی ایفا نموده‌اند را بررسی نماید.

امام رضا (ع)، هشتمین اختر تابناک ولایت و امامت، در ۱۱ ذی‌القعده سال ۱۴۸ هجری قمری در مدینه به دنیا آمدند. ایشان نه‌تنها به‌عنوان یک پیشوای دینی، بلکه به‌عنوان یک عالم بزرگ و شخصیت فرهنگی در تاریخ اسلام شناخته می‌شوند. 

ولادت ایشان در خاندان امامت، نویدبخش تداوم راه هدایت و رهبری بود. دورانی که امام رضا (ع) در آن چشم به جهان گشودند، دوران تحولات فکری و سیاسی در جهان اسلام بود و حضور ایشان در این دوره، نقشی اساسی در حفظ اصالت دین و جلوگیری از انحرافات فکری ایفا کرد.

امام رضا (ع) به علم و دانش اهمیت ویژه‌ای می‌دادند. ایشان در زمان خود به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین علمای اسلامی شناخته می‌شدند و در زمینه‌های مختلف علمی، از جمله فقه، کلام و فلسفه، تبحر داشتند. برگزاری مناظرات علمی ایشان با علمای دیگر مذاهب، به ترویج علم و تقویت مبانی اعتقادی مسلمانان کمک کرد.

 این مناظرات هنوز هم بعد از گذر صدها سال مایه مباهات و فخر شیعه است و نه‌تنها نشان‌دهنده وسعت دانش امام (ع) بود، بلکه بیانگر رویکرد ایشان به گفتگو و تبادل نظر با صاحبان اندیشه‌های مختلف بود. امام رضا (ع) با این روش، به دنبال یافتن حقیقت و روشنگری افکار عمومی بودند.

 سیره اخلاقی امام رضا (ع)

امام رضا (ع) به‌عنوان یک الگوی اخلاقی در جامعه شناخته می‌شوند. رفتار نیکو و محبت‌آمیز ایشان با دیگران، به‌ویژه با نیازمندان و مستضعفان، درس‌های بزرگی برای ما به همراه دارد؛ اما محبت امام محدود به زمان حیات ایشان نبوده و همان‌طور که همه ما در طول زندگی بارها چه به هنگام حضور در حرم این امام رئوف و چه از راه دور، محبت ایشان را با همه وجود حس کرده‌ایم.

 نکته قابل‌اهمیت آن است سیره اخلاقی امام رضا (ع)، تنها محدود به روابط شخصی نبود، بلکه در تعاملات اجتماعی و سیاسی نیز تجلی می‌یافت؛ در حالیکه ما در طول تاریخ و خصوصاً در زمان حال، اکثر سیاستمداران سراسر دنیا با هر مسلکی را به دور از اخلاق می‌بینیم و حتی بی‌اخلاقی را لازمه یک سیاستمدار می‌دانند.

اما در سیره ائمه اطهار و به خصوص امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در حدود ۵ سالی که بر جهان اسلام حکومت کردند و همچنین در دوران ولایت‌عهدی امام رضا علیه‌السلام «که البته بالاجبار بود» رعایت اخلاق و حدود الهی جز اولویت‌های ایشان بوده که به هیچ قیمت از آن فروگذار نمی‌کردند. 

نقش سیاسی و اجتماعی

در زمانه‌ای که جامعه اسلامی دچار تفرقه و اختلاف بود، امام رضا (ع) با رویکردی صلح‌آمیز و مدبرانه، سعی در ایجاد وحدت و همبستگی در میان مسلمانان داشتند. ایشان به این نکته تأکید می‌کردند که اختلافات نباید مانع از هم‌زیستی مسالمت‌آمیز مسلمانان شود. 

امام رضا (ع) با درک عمیق از شرایط سیاسی و اجتماعی زمان خود، به دنبال یافتن نقاط مشترک بین مسلمانان و تقویت پیوندهای برادری و همدلی بودند. ایشان معتقد بودند که وحدت، رمز پیروزی و سربلندی مسلمانان است و تفرقه، زمینه‌ساز ضعف و شکست.

امام رضا (ع) در زمان خود با چالش‌های سیاسی و اجتماعی بسیاری روبرو بودند. انتخاب ایشان به‌عنوان ولیعهد مأمون، نشان‌دهنده جایگاه ویژه ایشان در جامعه آن زمان بود. هرچند که این انتخاب به دلیل شرایط خاص سیاسی بود، اما امام رضا (ع) از این موقعیت به نفع ترویج فرهنگ اسلامی و دفاع از حقوق مسلمانان استفاده کردند. 

امام (ع) با پذیرش ولیعهدی، در واقع وارد عرصه سیاست شدند تا از این طریق بتوانند به اصلاح جامعه و ترویج عدالت بپردازند. ایشان با زیرکی و تدبیر، از این فرصت برای روشنگری افکار عمومی و تبیین مواضع خود استفاده کردند.

در نهایت، یاد امام رضا (ع) برای ما یادآور اهمیت علم، اخلاق و وحدت در جامعه است. زندگی و آموزه‌های امام رضا (ع) باید به‌عنوان الگویی برای همه جهانیان و به‌خصوص ما شیعیان به‌عنوان پیروان و دوستداران آن حضرت، ترویج و انتخاب شود. در این میان، تأسی مسئولان جامعه اسلامی از اخلاق و منش این امام بزرگوار می‌تواند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد.

نویسنده: مصطفی طوسی

کارشناس فضای مجازی و سواد رسانه