محافظت از پوست در طب سنتی ایرانی

تابستان به دلیل افزایش دما و کاهش رطوبت طبیعی بدن، می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر سلامت پوست داشته باشد و در صورت بی‌توجهی، موجب بروز یا تشدید بسیاری از بیماری‌های پوستی شود. بر اساس منابع معتبر طب سنتی ایرانی، مراقبت اصولی از پوست در این فصل، نیازمند شناخت مزاج فصل، مزاج فردی و اصلاح تغذیه و سبک زندگی است.

محمدمهدی پرویزی، متخصص طب سنتی ایرانی و عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات مولکولی پوست دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز به مناسبت بیست و پنجم تیر «روز ملی طب سنتی ایرانی» در گفتگو با خبرنگار «شیرازه»، به ارائه توصیه‌های علمی و عملی برای حفظ سلامت پوست در تابستان به‌ویژه برای بیماران پوستی پرداخت.

وی با تأکید بر اهمیت شناخت مزاج فصل تابستان گفت: تابستان دارای مزاج گرم و خشک است که افزایش حرارت و کاهش رطوبت طبیعی بدن، می‌تواند باعث التهاب، خشکی، خارش و بروز بثورات پوستی به‌خصوص در افرادی که مزاج گرم و خشک دارند یا پوست آن‌ها تحریک‌پذیرتر شود.

اصول تغذیه‌ای محافظت از پوست در تابستان

این متخصص طب سنتی ایرانی، اصلاح تغذیه در تابستان را یکی از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیرانه طب سنتی ایرانی در مراقبت از پوست دانست و افزود: بهتر است مصرف غذاهایی با طبیعت گرم و خشک مانند غذاهای سرخ‌کردنی، فست‌فودها، خوراک‌های تند و پرادویه، سیر، پیاز داغ و گوشت‌ها به دلیل افزایش حرارت داخلی بدن و تضعیف عملکرد اعضای داخلی در این فصل محدود شود.

وی همچنین توصیه کرد: لازم است از مصرف نوشیدنی‌های گرم یا تحریک‌کننده مانند قهوه، چای پررنگ، نوشیدنی‌های شیرین صنعتی و نوشابه‌ها در تابستان پرهیز کنیم.

پرویزی مصرف غذاها و نوشیدنی‌های با طبیعت سرد و تر را مفید دانست و افزود: آش کدو، سوپ جو با گشنیز و کاسنی، آش ماست، آش غوره، آش سماق، خورش‌های سبک گیاهی، ماست و خیار، آب‌دوغ خیار و سالادهایی با کاهو، خیار، گوجه‌فرنگی، لیمو و کمی سرکه از جمله غذاهایی است که مصرف آن در این فصل توصیه می‌شود.

وی همچنین شربت‌های سنتی مانند سکنجبین رقیق‌شده با خیار، شربت لیمو، عرق کاسنی، شاه‌تره، آویشن، خارشتر، شربت عناب و شربت بنفشه را برای تنظیم دمای داخلی بدن و مراقبت از پوست مفید برشمرد.

این متخصص طب سنتی ایرانی با اشاره به خاصیت ضدالتهابی نشاسته گفت: مصرف غذاهای مشتق از نشاسته، مانند فرنی و فالوده، برای تابستان مناسب است.

پرویزی مصرف سبزی و صیفی‌جات با طبع سرد و مرطوب مانند خیار، کاهو، کدو، گوجه‌فرنگی، اسفناج، ریحان، خرفه، کاسنی و گشنیز را برای خنک‌کردن بدن و کاهش التهاب پوست مفید دانست.

وی در خصوص مصرف میوه‌ها نیز گفت: مصرف میوه‌هایی مانند هندوانه، خربزه، شاه‌توت، آلبالو، انار میخوش و انگور در حد اعتدال به ویژه در بین دو وعده غذا یا صبح زود مفید است، اما زیاده روی در مصرف این میوه‌ها ممکن است در برخی افراد موجب یبوست شود که سلامت پوست را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

تدابیر رفتاری و سبک زندگی

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز پرهیز از قرارگیری مستقیم در معرض نور آفتاب به‌ویژه بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر را از مهم‌ترین نکات محافظتی پوست در تابستان دانست و توصیه کرد: پوشیدن لباس‌های نخی، سبک و رنگ روشن، استفاده از کلاه لبه‌دار، سایه‌بان طبیعی یا چتر و اجتناب از فعالیت فیزیکی شدید در هوای گرم از آسیب به پوست جلوگیری می‌کند.

پرویزی افزود: استفاده از کرم ضد آفتاب با پایه گیاهی یا معدنی که فاقد مواد شیمیایی تحریک‌کننده باشد، برای همه افراد به ویژه بیماران پوستی ضروری است. او همچنین توصیه کرد: هوای خانه یا ماشین بهتر است با هوای طبیعی یا کولر آبی ملایم تهویه کرد؛ همچنین با توجه به اینکه کولر گازی، هوای محیط را خشک می‌کند، از دستگاه بخور سرد یا شست‌وشوی صورت با گلاب استفاده شود.

وی بهترین زمان ورزش در تابستان را اوایل صبح و شب دانست و افزود: بهتر است مدت زمان ورزش در این فصل کاهش یافته و فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی یا نرمش ملایم، در ساعت‌های خنک‌تر انجام شود.

نکات مهم درباره استحمام

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در مورد استحمام صحیح در فصل تابستان گفت: توصیه می‌شود که افراد در فصل تابستان با آب ولرم استحمام کنند نه آب داغ و یا بسیار سرد، چراکه آب ولرم باعث باز شدن منافذ پوست، پاک‌سازی و آرامش پوست می‌شود.

وی افزود: استحمام با آب سرد ممکن است موجب گرفتگی عضلات و کاهش جریان خون شود و بهتر است به جای استفاده از صابون‌های قلیایی، از شوینده‌های طبیعی مانند صابون‌های گیاهی ختمی، بابونه یا سدر استفاده کرد.

مقایسه عوارض قندهای طبیعی و شیرین کننده‌های مصنوعی

 صبا خطاپوش کارشناس ارشد تغذیه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز بیان کرد: امروزه با افزایش آگاهی نسبت به زیان‌های مصرف بالای قند، بسیاری از افراد به دنبال جایگزین‌های سالم‌تر مانند قندهای طبیعی «عسل، شیره خرما، شیره افرا» و شیرین‌کننده‌های مصنوعی «آسپارتام، استویا» هستند؛ اما این جایگزین‌ها چگونه بر سلامت تأثیر می‌گذارند؟

وی به مقایسه عوارض متابولیک و فیزیولوژیک این دو گروه پرداخت.

۱- قندهای طبیعی؛ عسل و شیره‌ها

کارشناس ارشد تغذیه بالینی اظهار کرد: قندهای طبیعی حاوی فروکتوز، گلوکز و ساکارز هستند، اما برخلاف شکر سفید، دارای ترکیبات مفیدی مانند آنتی‌اکسیدان‌ها ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌باشند برای مثال، عسل خام حاوی فلاونوئیدها و آنزیم‌هایی است که خاصیت ضدالتهابی دارند، با این حال، مصرف زیاد آن می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند: 

خطاپوش از تأثیر قندهای طبیعی بر قند خون گفت: اگرچه عسل شاخص گلیسمی (GI) پایین‌تری نسبت به شکر دارد «۵۸ در مقابل ۶۵»، اما همچنان می‌تواند سطح گلوکز خون را افزایش دهد و برای افراد دیابتی مشکل‌ساز باشد.

وی از کالری بالای قندهای طبیعی خبر داد و افزود: عسل و شیره‌ها کالری مشابهی با شکر دارند «حدود ۴ کیلوکالری بر گرم» و مصرف بیش از حد آن‌ها می‌تواند منجر به افزایش وزن شود.

کارشناس ارشد تغذیه بالینی از به وجود آمدن مشکلات کبدی بر اثر افزایش بالای مصرف قندهای طبیعی خبر داد: فروکتوز موجود در این مواد در صورت مصرف زیاد، می‌تواند در کبد به چربی تبدیل شده و زمینه ساز کبد چرب غیر الکلی شود. 

۲- شیرین‌کننده‌های مصنوعی: آسپارتام و استویا

خطاپوش ادامه داد: شیرین‌کننده‌های مصنوعی کالری ناچیزی دارند و به طور گسترده در محصولات رژیمی استفاده می‌شوند با این حال، تحقیقات نتایج متناقضی درباره ایمنی آن‌ها نشان داده‌اند: 

وی در خصوص نوعی شیرین‌کننده مصنوعی توضیح داد: این شیرین کننده مصنوعی «۲۰۰ برابر شیرین‌تر از ساکارز» توسط FDA ایمن شناخته شده، اما برخی مطالعات حیوانی ارتباط آن را با افزایش استرس اکسیداتیو و اختلال در میکروبیوم روده نشان داده‌اند؛ همچنین، نگرانی‌هایی درباره تأثیر آن بر افزایش احتمال میگرن و اختلالات متابولیک وجود دارد.

کارشناس ارشد تغذیه بالینی در خصوص دیگر شیرین‌کننده مصنوعی استویا گفت:  بر خلاف آسپارتام، استویا یک شیرین کننده طبیعی است که از برگ گیاه استویا استخراج می‌شود تحقیقات نشان می‌دهد که استویا نه تنها قند خون را افزایش نمی‌دهد بلکه ممکن است حساسیت به انسولین را بهبود بخشد، با این حال، برخی افراد طعم تلخ پس از مصرف آن را ناخوشایند می‌دانند

خطاپوش افزود: در حالی که قندهای طبیعی حاوی مواد مغذی مفید هستند، همچنان کالری بالا و تأثیر بر قند خون را دارند و باید در حد متعادل مصرف شوند؛ از طرفی، شیرین‌کننده‌های مصنوعی مانند آسپارتام ممکن است عوارض متابولیک داشته باشند، اما استویا گزینه ایمن‌تری به نظر می‌رسد انتخاب بین این دو به شرایط فردی مانند دیابت، رژیم کاهش وزن و حساسیت‌های غذایی بستگی دارد.

انتهای خبر/224224